Tegenwoordig horen we vaak de uitdrukking “blijf zen”. Het woord “Zen” wordt ook gebruikt in advertenties om de kwaliteit van bepaalde producten te prijzen. Er zijn “zen” auto’s. Wanneer we het woord ‘zen’ in het sociale leven gebruiken, betekent dit over het algemeen een houding waarin we kalm blijven, ongeacht de omstandigheden. Blijf in een goed humeur, gelijkmoedig, zowel in tegenspoed als in gelukkige situaties.
In feite is gelijkmoedigheid een van de wegen naar ontwaken. In de beoefening van Zen is het het resultaat van de aanbeveling van Meester Sosan toen hij aan het begin van Shinjinmei zei: “Het pad betreden is niet moeilijk, maar er mag geen hebzucht zijn, geen haat, geen keuze, geen afwijzing ” . Het betekent dat je de realiteit van hier en nu begint te accepteren zoals die is. Als het warm is, heb je het helemaal warm, als het koud is, ben je helemaal koud. Er kan niets worden gedaan om de situatie te veranderen van wat het is. Dus om gelijkmoedig te blijven, moet je beginnen met de situatie te accepteren.
Dat betekent niet dat we niet kunnen proberen om het te veranderen, bijvoorbeeld efficiënter te verwarmen als het koud is. Maar je kunt een situatie pas transformeren als je er diep in bent doorgedrongen. We kunnen onze bonno, onze illusies, alleen transformeren nadat we diep in hun aard zijn doorgedrongen. Dit is wat de beoefening van zazen mogelijk maakt, waardoor we steeds dieper intiem met onszelf worden.
Over gelijkmoedigheid citeerde meester Dogen een uitspraak van meester Sosan. Hij zei: “Wat ik ook zeg, accepteer het niet.” Met andere woorden, accepteer het niet zonder zelf de geldigheid te hebben gecontroleerd van wat ik je leer. Met andere woorden, vertrouw op uw eigen ervaring.
De beoefening van gyoji, dat wil zeggen de regelmatige herhaling van de beoefening volgens de overgedragen leer, is wat het mogelijk maakt om deze leer te verteren en het ons eigen vlees te maken door het te assimileren. Het maakt deel uit van gelijkmoedigheid. Als iemand een lering aanhangt zonder deze diep te verteren, bevindt hij zich in dualiteit met deze lering. Er is een tegenstelling tussen wat ik voel en wat mij wordt verteld dat ik zou moeten voelen. Hierdoor ontstaat schuldgevoel, innerlijke spanning: “Ik zou in deze situatie kalm moeten blijven, maar dat doe ik niet”. We kunnen dus niet gelijkmoedig zijn.
Echt gelijkmoedig zijn betekent niet alleen intiem worden met onze gebruikelijke manier van zijn, dat wil zeggen onszelf kennen op een relatief niveau, maar ook intiem worden met onze innerlijke natuur, onze van Boeddha. Het is wat ons in staat stelt om ongestoord te zijn door de golven die de oppervlakte van ons leven in beroering brengen.
Wanneer we op het oppervlak van de oceaan zwemmen, worden we heel vaak gegrepen door de golven. Maar het enige wat je hoeft te doen is een paar meter onder het oppervlak duiken om rust te vinden. Het beoefenen van zazen helpt ons om niet aan de oppervlakte te blijven, maar om een diepe visie te ontwikkelen die ons in staat stelt niet langer gestoord te worden door de onrust van de wereld. Dat betekent niet onverschillig, maar ongestoord en daardoor beter in staat om het juiste antwoord op de situatie te vinden. Met andere woorden, om onze wijsheid te ontwikkelen.