In onze traditie van Sotozen, is het de beoefening op zichzelf die satori is, elk moment dat bevrijding is, ontwaken. Maar natuurlijk moet het dan ook de juiste beoefening zijn, niet alleen zitten en blijven zijn gedachten herkauwen en blijven bewegen. Anders is het zitten zoals men in het dagelijkse leven zit en geen zazen. Het volstaat niet om aan de buitenkant de juiste zazenhouding te hebben, het gaat om de juiste innerlijke concentratie.

Er zijn 3 fundamentele basissen opdat de beoefening ontwaken wordt, onwaken is. Men zou kunnen zeggen de 3 pijlers van Zen (niet de 3 pijlers van het boek van Capiaud). De 3 pijlers zijn : Shikantaza, Hishiryo en Mushotoku. Het zijn Japanse woorden maar die helemaal overeenkomen met de realiteit van onze beoefening.

SHIKANTAZA

Shikantaza wil zeggen : gewoon, eenvoudigweg alleen maar zitten. D.w.z zijn hele energie en aandacht in de houding zetten. Zonder wat anders ook achterna te hollen, zonder zijn gedachten te herkauwen, de dagelijkse beslommeringen opgevend, zich er niet aan hechten, zonder zich bezig te houden met koans, gebeden of mantra's. Er is niets nodig. Enkel aanwezig zijn, hier zijn. In eenheid met de lichaamshouding, zonder bewegen. Wanneer men zegt dat Zen alleen zitten is, zijn de mensen soms ontgoocheld en denken dat het om een beperkte oefening gaat. Maar het is zitten met een juiste tonus van het lichaam, niet teveel gespannen ook niet te los, de wervelkolom goed recht en de geest helemaal in eenheid met deze houding, volledig doordringend in de realiteit van elk ogenblik. Doorheen onze gewaarwordingen, volledig bewust van zijn lichaam en zijn ademhaling. Zijn geest niet laten ronddwalen in alle mogelijke richtingen. Als men zo oefent, wordt het huidige ogenblik het leven helemaal geleefd, helemaal in contact met onszelf en met de omgeving. In het terugvinden van deze eenvoud is er niets anders nodig om de volheid van het leven in elk moment terug te vinden. Zich voorbij teveel of tekort bevinden.

Maar deze manier van zijn is niet beperkt tot de houding van zitten. Wanneer men opstaat en in Kin Hin stapt is men helemaal geconcentreerd op elke stap, men gaat tot op het eind van elke uitademing. Zo is elke actie helemaal volledig gemaakt. Dit is ook Shikantaza : niet de dingen maar half beleven. Bijvoorbeeld tijdens een reis, het meeste van de tijd heeft men maar één iets in het hoofd en dat is aankomen. Men wordt gestresseerd, gehaast, soms veroorzaakt dit ongevallen, maar als men Shikantaza beoefent  tijdens het reizen, wil dit zeggen dat de reis zelf de beoefening van de weg is. De weg ligt niet een doel om te bereiken, maar in de manier van vooruitgaan, van stappen.

Een Zazendag beoefenen is dit ervaren. Van elk ogenblik van de dag een gelegenheid maken om te oefenen, terug te komen naar de concentratie op de houding, helemaal bij het eten te zijn als men eet, helemaal met het mes zijn als men groenten snijdt, alles doen terwijl men bewust is van zijn omgeving, zich harmoniseren met de anderen, ze respecteren, aandachtig zijn voor de anderen. De Zenconcentratie is niet alleen naar binnen gekeerd zijn, maar de niet-scheiding realiseren tussen het vanbinnen en vanbuiten. Aanwezig zijn bij zichzelf en de anderen tegelijkertijd en zo een meer harmonieuze manier van leven terugvinden, in harmonie met de diepe realiteit van het bestaan. En zo wordt het hele leven Shikantaza. Shikan kinhin, Shikan eten, Shikan samu, Shikan met iemand spreken, uiteindelijk is Shikan onbeperkt. En de dojo wordt de hele cosmos. Alle plaatsen zijn goede plaatsen om de weg te volgen.

HISHIRYO

De 2de pijler van onze Zazenbeoefening is wat men hishiryobewustzijn noemt. "Hi" wil zeggen "overstijgend", "voorbij" en "shiryo wil zeggen "gedachte". "Shiryo" is de activiteit van het gewone denken, die probeert de realiteit te grijpen doorheen concepten, woorden. "Shiryo" is het denken dat meet, dat berekent, dat probeert de wereld te beheersen. Het denken dat vergelijkt, een scheiding maakt, zoals in het begin een kind begint te spreken van ik en jij, dit is van mij, dit is niet van jou. Om te leven is dit soort van denken zeker nodig. Maar als dit soort van denken helemaal onze geest beheerst, worden wij er de gevangene van. Dan zijn we niet in contact met de wereld maar enkel met onze eigen gedachten. En uiteindelijk nemen we dit dan nog voor waar aan. Men schept noties, en nadien behandelen we ze alsof ze de realiteit zelf zijn. Hishiryo is niet het tegenovergestelde, het is niet het niet-denken. Niet-denken is fushiryo. Fushiryo betekent de gedachten willen onderdrukken, maar dit is niet de betekenis van de beoefening van zazen. Hishiryo is waarnemen van de gedachte die er is maar er zich niet mee vereenzelvigen, zich er niet aan hechten. Hishiryo is dus de beweging van het bewustzijn dat niet stopt bij het denken maar dat het denken overstijgt. Een goede manier om dit te beoefenen is door, terwijl men bewust is van het lichaam en de uitademing, het moment te bekijken dat er een nieuwe gedachte ontstaat, juist het ogenblik van het ontstaan. Zoals een bel die ontstaat op de bodem van het water: ze zien ontstaan, opstijgen, vergroten en uiteindelijk zien uiteenspatten aan de oppervlakte. Als ze uiteenspat aan de oppervlakte gaat de bel terug naar haar oorsprong, dan ziet men dat ze geen wezenlijk bestaan heeft. Het is hetzelfde met gedachten die ontstaan uit de bodem van het onderbewuste, vanuit de bodem van het niet-denken. Van het niet-denken komt er een gedachte, in het begin niet al te duidelijk maar langzamerhand meer en meer duidelijk voor ons. Eenmaal we ze gezien hebben laten we ze terugkeren vanwaar ze ontstaan is. Zo, zonder moeite of inspanning te doen om gedachten te onderdrukken, kan men vrij zijn van zijn gedachten. In het dagelijks leven laat dit toe vrij te zijn van zijn obsessie, zijn zorgen, en zijn denken vrij te kunnen gebruiken als dit nodig is, zonder door onze automatische gedachten geconditioneerd te zijn. Zonder ook gehecht te zijn aan onze vooroordelen, onze opinies. Zelfs niet aan wat we denken dat de waarheid is.

Hishiryo is de meditatie van de Boeddha onder de boddhiboom die hij beschreef als de 4 etappes. Eenvoudigweg tijdens zazen zijn er geen 4 opeenvolgende stadia, elk ogenblik is een nieuwe etappe en men blijft bij geen enkele etappe steken. Dikwijls zijn er begeerten die tevoorschijn komen: willen bewegen , willen eten, drinken, soms een erotisch verlangen, allerlei verlangens verschijnen tijdens zazen. Dikwijls komt het tegenovergestelde, vijandigheid, als de zazen te lang duurt, worden sommigen ontevreden naar de godo toe. Van al die emoties worden we bewust en we laten ze voorbijgaan zonder er bij te blijven stilstaan. Op andere momenten begint men na te denken, om bevrijd te worden. En zelfs als onze gedachten interessant lijken voor ons, stelt men zich ermee tevreden er één ogenlik van bewust te zijn en ze dan te laten voorbijgaan. Hetzelfde voor gevoelens van vreugde, vrede, sereniteit die men kan ervaren. Hishiryo is de staat van voortdurend overstijgen van gehechtheid aan om het even welke toestand.

Men kan Hishiryo vergelijken aan de vlucht van een vogel in de lucht, die geen sporen nalaat, die zich niet aan een bepaalde plaats hecht, die geen voorgetrokken weg volgt en toch gaat hij niet verloren. D.w.z zeggen dat Hishiryo de ware vrijheid is van onze geest, voorbij al onze mentale conditioneringen. Niet nodig de verschijnselen te willen verwerpen, ontvluchten, te willen vluchten van de wereld. Gewoonweg zich niet hechten aan wat zich voordoet.

MUSHOTOKO

Deze vrijheid houdt het derde aspect van onze beoefening in nl. Mushotoku. D.w.z vrij zijn van elk object, van elke bijzondere bedoeling. Dit wil niet zeggen zonder bedoeling zijn, maar er geen gevangene van zijn. Bijvoorbeeld, het is nogal evident dat als je hier bent vandaag, je gemotiveerd bent voor de beoefening van zazen. Anders zou je misschien naar het strand geweest zijn of thuisgebleven zijn. Onze motivatie is wat ons brengt tot aan de poort van de beoefening, die ons op de weg brengt. Maar éénmaal we in de beoefening geëngageerd zijn, gaan we ons enkel op de beoefening zelf concentreren. Zo is er geen dualiteit meer tussen zichzelf en de beoefening. Men laat de beoefening niet degenereren tot het nog enkel een techniek is Men concentreert zich absoluut op elk moment dat zo op zich de verwerkelijking is. Op dat ogenblik, door het loslaten van al onze bedoelingen, van al onze verlangens, is de verwerkelijking reeds daar, daar verwerkelijken betekent zich emanciperen, zich bevrijden van onze onwetendheid, van onze begeerte, en van onze afkeer, de drie vergiften die de wereld van samsara beheersen. Als deze 3 vergiften opgegeven zijn, zelfs zonder de wereld te verlaten, wordt onze manier van in de wereld te zijn nirvana, vrede en vrijheid en dat beïnvloedt onze omgeving, is niet alleen voor onszelf gunstig. Het is daarom dat we op het einde van zazen, tijdens de ceremonie, de verdiensten van zazen opdragen aan alle levende wezens, in het verleden, nu en in de toekomst.